Diyarbakır’ın kalbi tekliyor

Diyarbakır’ın tarihi ve turistik merkezi olan Sur’daki sokaÄŸa çıkma yasakları bugün 90'ıncı gününü doldurdu.. Ä°ÅŸ dünyası ise “Barış olmadan istikrar olmaz” diyor.

Diyarbakır Sur’daki sokaÄŸa çıkma yasakları bugün 90'ıncı gününü dolduruyor. 2 Aralık’tan bu yana devam eden sokaÄŸa çıkma yasakları nedeniyle kentin tarihi ve turistik merkezi konumundaki Sur ilçesi, tamamen sessizliÄŸe gömülmüş durumda. Çatışma ve operasyonlar sonucu yaÅŸanan can kayıpları ve yıkımlar ile birlikte kent ekonomisi de ağır yara aldı.

2014'ten bu yana Suriye'den ve özellikle Åžengal bölgesinden göç dalgaları çeken kent, 2016’ya ise hendek çatışmalarının ağır bilançosu ile girdi. Birkaç yıl önce bölgenin yükselen yıldızı olan ve turizmden inÅŸaata, kültür-sanattan lojistiÄŸe kadar pek çok alanda hızla geliÅŸim kaydeden Diyarbakır, bugün göçler ve çatışmalar nedeniyle ekonomi ve ticarette ‘felç’ yaşıyor. Bu dönemde yüzlerce iÅŸ yeri kapanırken, binlerce kiÅŸinin ise iÅŸsiz kaldığı tahmin ediliyor. Sur ve çevresindeki iÅŸ yerlerinin yüzde 90’a yakını dükkanlarını kapatmak zorunda kalırken, kent genelinde ise ticaret hacminin yüzde 25 düştüğü tahmin ediliyor.

Kentte hala YeniÅŸehir’de Åžengal kampı, Kayapınar’da ise Ezidi kampı bulunuyor. Bu kamplarda yaÅŸayanların toplam sayısının 10 bini geçtiÄŸi belirtiliyor. Kamplarda yaÅŸayanların ihtiyaçlarının giderilmesi ve gündelik hayata adaptasyonu konusunda kısıtlı imkanlarla çalışmalar yapılırken ortaya çıkan hendek gerilimi, kamplarda yaÅŸayanları da olumsuz etkiliyor.

Çatışmalar nedeniyle Sur'dan 20 bin kişi göç etti.

Hizmet sektörü durma noktasında

Diyarbakır’da ticaret büyük oranda hizmet sektörü üzerinden ÅŸekilleniyor. Dolayısıyla lokanta, kahve gibi iÅŸletmelerin çokluÄŸu ve yarattığı istihdam kent ekonomisi açısından çok önemli. Diyarbakır’da yıllardır lokantacılık sektöründe hizmet veren ve “Kahvaltıcı Aladdin” ismiyle ünlenen Alaaddin Kılıç, çatışmalardan önce günlük et tüketimlerinin 80, ÅŸimdi ise 40 kilogram olduÄŸunu söylüyor. Çözüm sürecinin yarattığı umutla yeni bir iÅŸyeri daha açtığını ve bankalara borçlandığını anlatan Kılıç, hizmet sektöründe yaÅŸanan daralmayı ÅŸu sözlerle özetliyor:

“Günlük ekmek tüketimimiz 400’den 130’a düştü. Günlük 450 çorba satıyorduk ÅŸimdi 90. Dışarıya kavurma servislerimiz vardı o da bıçak gibi kesildi. Kamu personeli artık sokaÄŸa çıkmıyor. Çevre illere gidenler artık kahvaltısını burada yapmıyor. Dışarıdan kafile turistler geliyordu o da tamamen bitti. Ciromuz yüzde 50 oranında azaldı. Bir evim vardı onu da sattım. GidiÅŸat bu ÅŸekilde devam ederse kepengi kapatacağız.”

Alaaddin Kılıç

Sur’da 3 bin iÅŸletme kapandı

Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası (DTSO) verilerine göre, çatışmalar nedeniyle Sur ilçesindeki 3bin iÅŸletme kapandı, onbinden fazla insan iÅŸsiz kaldı. Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası BaÅŸkanı (DTSO) Ahmet Sayar, çok ağır ekonomik ve insani bir sorunla karşı karşıya olduklarını söylüyor. Son iki yılda kurulan dış kaynaklı 50 firmanın ticaretten çekildiÄŸini, onbinlerce kiÅŸinin iÅŸini kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya olduÄŸunu analtan DTSO BaÅŸkanı Ahmet Sayar, “GÖÇ- DER rakamlarına göre sokaÄŸa çıkma yasağı olan bölgelerden 200 bin, Sur’dan 20 bin kiÅŸi göç etti. Ä°hracatı 40 milyon dolarlık kayıpla kapatıyoruz. Ä°nÅŸaat sektörü durdu. Ä°ÅŸletmeler maaÅŸ, vergi, sigorta primlerini ödeyemez noktaya geldi”diyor.

Kent genelinde çok ciddi bir ekonomik durgunluk olduÄŸunu ifade eden Sayar, “Yüzde 50'lere varan bir iÅŸ kaybı var. Sur, Diyarbakır'ın kalbi konumunda bir ilçedir. Hem turizm iÅŸletmeleri hem hizmet sektörü artı birçok sektörün merkezidir. Dolayısıyla ekonomie milyarları aÅŸan bir kayıptan bahsetmek mümkündür. Ağır bir ekonomik tablo ile karşı karşıyayız. Buna dair net rakamlar ilerleyen süreçte ortaya çıkacaktır" diye konuÅŸuyor. Sayar, BaÅŸbakan DavutoÄŸlu’nun açıkladığı Master Eylem Planı’nın ise bölgedeki sıkıntıları aÅŸmak konusunda yeterli netliÄŸe sahip olmadığını dile getiriyor.

“Bölge, afet kapsamına alınmalı”

Sur'da otelin olaylar nedeniyle kapandığını, turizm sektörünün bitme noktasına geldiÄŸini anlatan Diyarbakır Esnaf ve Sanatkarlar Odaları BirliÄŸi BaÅŸkanı (DESOB) Alican EbedinoÄŸlu, kent genelinde çatışmalar nedeniyle kapanan iÅŸletme sayısının ise 10 bine yaklaÅŸtığını söylüyor. EbedinoÄŸlu’nun baÅŸkanı olduÄŸu DESOB’a baÄŸlı 42 meslek odası ve 64 bin kayıtlı üye bulunuyor. Aynı zamanda Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) içerisinde Diyarbakır ile birlikte ağır çatışma ve sokaÄŸa çıkma yasağının uygulandığı Şırnak ve Mardin’deki esnafların da temsilciliÄŸini yapan EbedinoÄŸlu, çatışmalı sürecin bölge ekonomisinde domino etkisi yaratacağını belirtiyor.

Alican EbedinoÄŸlu

“Barış olmadan, istikrar olmaz”

Diyarbakır’ın bölgede bir lojistik merkez konumunda olduÄŸunu, bu nedenle çevre kentlere mal dağıtımında da ciddi sorunlar yaÅŸandığını anlatan EbedinoÄŸlu, “ÖrneÄŸin Sur’daki Vakıflar Hanı’nı örnek vereyim. Toptancılarımız var. Bunların yüzde 90’ı Mardin ve Şırnakla çalışıyor. Diyarbakır bir lojistik merkezidir. Dolayısıyla çatışmalardan hepsi etkileniyor. Çatışmalar bölge ekonomisinde domino etkisi yaratacak. Bu nedenle sadece sokaÄŸa çıkma yasağının uygulandığı yerler deÄŸil, bölgenin tamamı afet kapsamına alınmalıdır” diye konuÅŸuyor. YaÅŸanan ölüm ve yıkımlar nedeniyle temsil ettikleri kesimin sorunlarını gündeme getiremediklerini anlatan EbedinoÄŸlu, “Bu konu önceliÄŸimiz de deÄŸildir. Çünkü ÅŸunu çok iyi biliyoruz ki, barış olmadan huzur ve istikrar olamaz” diyor.

Bölgede ticari hayattaki bir diÄŸer önemli sorun da bankacılık sektöründe yaÅŸanıyor. Bir banka, tamamen Diyarbakır’daki faaliyetlerini durdururken, birçok banka ÅŸubesi de ÅŸiddet olaylarından zarar gördüğü için kapandı. Öte yandan, bölge esnafının bankalardan kredi alması da her geçen gün zorlaşıyor. YaÅŸanan ÅŸiddet olayları ve can kayıpları varken ekonomi gündemini konuÅŸmanın giderek daha da zorlaÅŸtığını dile getiren Diyarbakır Sanayiciler ve Ä°ÅŸadamları DerneÄŸi (DÄ°SÄ°AD)BaÅŸkanı Burç Baysal, bu dönemde bankaların da zarara giren esnafa kredi vermek konusunda zorluk çıkardığını öne sürüyor. Baysal’a göre bugüne kadar bölgedeki esnafın teminatlarını kabul etmeyen bankalar, bugünkü kriz ortamında da geri ödemede sorun yaÅŸanır endiÅŸesi ile kredi musluklarını kapalı tutmayı tercih ediyor.

© Deutsche Welle Türkçe